سنگ کیسهی صفرا سنگهای جامدی هستند که در کیسهی صفرا و کبد پدید میآیند. این سنگها از ترکیبات مختلف صفرا که توسط کبد تولید میشوند، بوجود میآیند. این ترکیبات شامل نمکهای صفراوی و کلسترول هستند. سنگهای کیسهی صفرا میتوانند دارای ابعاد و تعداد مختلفی باشند. غالباً چندین سنگ کوچک با اندازهی حدود ۵/۰ سانتیمتر در کیسهی صفرا وجود دارد. با این حال گاهی اوقات ممکن است یک سنگ بسیار بزرگ با قطر تا ۵ سانتیمتر یا صدها سنگ کوچک با اندازهی یک دانه شن وجود داشته باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت میتوانید با شماره تلفنهای 02122260452 و 02122908154 و 09195373730 تماس حاصل فرمایید.
انواع سنگ کیسهی صفرا
- سنگهای کلسترولی
- سنگهای رنگدانهای
- سنگهای مختلط – رایجترین نوع. این سنگها متشکل از کلسترول و نمک هستند.
دلایل
سنگهای کیسهی صفرا ممکن است زمانی که یک اختلال و ناهنجاری در اجزای تشکیلدهندهی صفرا وجود دارد، ایجاد شوند. در صورتی که مقدار زیادی کلسترول وجود داشته باشد سنگ از نوع کلسترولی میتواند شکل بگیرد. هر چند در بیشتر موارد دلیل مشخصی برای شکلگیری سنگ وجود ندارد، با این حال ممکن است یک گرایش ژنتیکی در تشکیل سنگ کیسهی صفرا وجود داشته باشد.
علائم و نشانهها
سنگهای صفراوی خاموش
حدود ۷۰ درصد از افراد مبتلا به سنگ کیسهی صفرا دارای علائم قابل توجهی نیستند و اغلب از وجود آن بیاطلاع میباشند. سنگ کیسهی صفرا ممکن است تنها در حین معایناتی برای مشکلات دیگر یافت شود. به همین دلیل گاهی اوقات به آنها سنگهای صفراوی خاموش گفته میشود.
سنگهای صفراوی علامتی
علائم سنگهای کیسهی صفرا معمولاً زمانی بروز پیدا میکنند که یک سنگ در یکی از مجاری (لولهها) که صفرا را از کیسهی صفرا جابهجا میکند، قرار بگیرد (این مجاری شامل مجرای سیستیک و مجاری صفراوی میباشند).
شایعترین علامت سنگ کیسهی صفرا تحت عنوان کولیک صفراوی شناخته میشود که به عنوان دردی تعریف میگردد که:
- در قسمت بالا یا وسط شکم احساس میشود و ممکن است تا ناحیهی کمر، بین تیغههای شانه یا شانهی سمت راست امتداد پیدا کند.
- اغلب بطور ناگهانی ظاهر میشود، به سرعت افزایش پیدا میکند و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد.
- ممکن است شدت آن متوسط تا شدید باشد.
کولیک صفراوی معمولاً زمانی ایجاد میشود که سنگ کیسهی صفرا حرکت کرده و موجب رفع انسداد مجاری صفراوی میگردد و در نتیجه بر کیسهی صفرا فشار وارد میکند. در صورتی که مجرا مسدود بماند ممکن است عوارضی رخ دهد.
حملههای کولیک صفراوی معمولاً عودکننده (تکرار شونده) میباشند. این حملهها اغلب بعد از یک وعدهی غذایی چرب رخ میدهند، زیرا مصرف چربی موجب تحریک کیسهی صفرا برای فشار بر صفرای ذخیرهشده و حرکت آن به داخل رودهی کوچک جهت تسهیل هضم میشود.
علائمی از جمله آروغ زدن، عدم هضم چربی و سوء هاضمه معمولاً در اثر سنگهای کیسهی صفرا ایجاد نمیشوند و با برداشتن آنها بهبود پیدا نمیکنند.
علائمی که نیازمند توجه فوری هستند
علائم و نشانههای سنگهای صفراوی که نیازمند توجه فوری پزشکی هستند عبارتند از:
- تب، تعریق و لرز
- درد مداوم و شدید در ناحیهی شکم که بیشتر از چند ساعت ادامه پیدا میکند.
- درد شکم که به قدری شدید است که نمیتوانید بیحرکت بنشینید.
- حالت تهوع و استفراغ در اثر درد شکم
- یرقان – زرد شدن پوست یا سفیدی چشمها
این علائم و نشانهها میتوانند حاکی از عوارض جدی سنگ کیسهی صفرا باشند.
تب و درد شدید شکم (با یا بدون تهوع و استفراغ) که بعد از چند ساعت بهبود پیدا نمیکند ممکن است نشاندهندهی عفونت یا التهاب موارد زیر باشد:
- کیسهی صفرا (وضعیتی تحت عنوان کولهسیستیت)
- مجرای صفرا (کلانژیت)
- لوزالمعده (پانکراتیت)
- لوزالمعده یک غدهی گوارشی در کنار کیسهی صفرا است که انسولین و آنزیمهای گوارشی تولید میکند. آنزیمهای گوارشی از طریق همان دهانهی مجرای صفرا به طرف رودهی کوچک گردش پیدا میکنند، بنابراین میتوانند تحت تاثیر سنگ صفراوی قرار بگیرند.
- یرقان زمانی اتفاق میافتد که مجرای اصلی صفرا مسدود شده و منجر به تجمع مادهای به نام بیلیروبین در جریان خون میگردد. یرقان میتواند نشانهای از کلانژیت باشد.
- در صورتی که هر یک از این علائم جدی را دارید باید فوراً تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرید.
تشخیص
بیشتر معاینات برای سنگ کیسهی صفرا از طریق سونوگرافی انجام میشود. این آزمایش معمولاً جهت تشخیص انواع سنگهای صفراوی نسبتاً دقیق است.
ممکن است پزشک چندین آزمایش خون را برای تشخیص اینکه آیا کیسهی صفرا ملتهب شده است یا نشانهای از بروز یرقان وجود دارد، تجویز نماید.
در صورتی که پزشک مشکوک باشد که مشکل سنگ کیسهی صفرا نمیباشد بلکه ممکن است زخم معده یا رفلکس اسید باشد، دستور به انجام آزمایش گاستروسکوپی میدهد.
اگر پزشک نیاز به اطلاعات بیشتر دربارهی آناتومی کیسهی صفرا، اتصالات آن و موقعیت سنگها داشته باشد، آخرین بررسی که ممکن است در نظر گرفته شود اسکن MRI از کیسهی صفرا و کبد است. به این آزمایش MCRP (کلانژيوپانکراتوگرافي با رزونانس مغناطيسي) گفته میشود.
آیا تمام سنگهای کیسهی صفرا نیاز به جراحی دارند؟
در صورتی که سنگهای کیسهی صفرا شروع به نشان دادن علائمی چون درد نمایند، این احتمال وجود دارد که این علائم در آینده ادامه پیدا کرده و حتی بدتر شوند و خطر عوارض شدیدتری چون یرقان و پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) نیز وجود دارد. به همین دلیل پزشک توصیه میکند که عمل جراحی برداشتن کیسهی صفرا را انجام دهید. به این عمل کولهسیستکتومی گفته میشود.
در صورتی که وجود سنگ کیسهی صفرا توسط اسکن تشخیص داده شود اما هیچگونه علائمی وجود نداشته باشد، یا پزشک گمان میکند که علائمی که وجود دارند مربوط به مشکل دیگری مانند زخم معده هستند، نیازی به عمل جراحی نیست. سنگ کیسهی صفرای بدون علامت با احتمال زیاد در همین حالت باقی میماند و در طول زندگی بیمار مشکلی ایجاد نمیکند. در این شرایط پیشبینی میشود که خطرات بسیار کم جراحی همچنان بیشتر از خطرات باقی گذاشتن کیسهی صفرا در جای خود است. بنابراین در این موارد، جراحی توصیه نمیشود.
درمان پزشکی برای رفع سنگ کیسه صفرا
دارویی برای کمک به پیشگیری از شکل گرفتن سنگهای کیسه صفرا وجود دارد که در واقع موجب کاهش اندازهی برخی سنگها نیز میشود. این دارو از گذشته برای بیماران سالخورده که آمادگی داروی بیهوشی را ندارند، مورد استفاده قرار میگرفته است. بنابراین در حال حاضر موثر بودن درمان پزشکی برای سنگ کیسه صفرا ثابت نشده است، هر چند طب پیشگیری برای جلوگیری از ایجاد سنگها ممکن است برای برخی بیماران مفید باشد.
جراحی کیسهی صفرا
برداشتن کیسهی صفرا از طریق لاپاراسکوپی
در این روش از ابزار مخصوصی برای برداشتن کیسه صفرا استفاده میشود. روشهای لاپاراسکوپی نسبت به تکنیکهای سنتی جراحی کمتر تهاجمی هستند که به معنی وجود برشهای کوچکتر، درد کمتر بعد از عمل و دورهی بهبودی کوتاهتر برای بیماران است. تیم پزشکی ما بر اساس نوع و شدت بیماری و شرح حال پزشکی شما از جمله انجام جراحیهای ناحیه شکم مشخص خواهد کرد که آیا شما کاندید مناسبی برای جراحی لاپاراسکوپی هستید یا خیر.
جراحی باز برداشتن کیسه صفرا
شکل سنتی جراحی کیسه صفرا امروزه کمتر استفاده میشود اما همچنان روش توصیه شده برای افراد با بیماری شدید کیسه صفرا یا دارای زخم ناشی از جراحیهای قبلی میباشد. روش باز شامل یک برش بزرگتر برای رسیدن به کیسهی صفرا و برداشتن آن است. این جراحی مانند سایر روشهای برداشتن کیسهی صفرا دارای نرخ موفقیت بالایی است اما نیاز به دورهی بهبودی طولانیتری دارد.
خطرات عدم انجام عمل جراحی
اگر یک بیمار مبتلا به سنگهای صفراوی دارای علامت باشد در این صورت احتمالاً سنگها در آینده باعث مشکل میشوند. خطرات احتمالی چون حملههای بیشتر کولیک صفراوی و یا کولهسیستیت حاد که درد در بالای شکم رخ میدهد، وجود دارد. همچنین خطرات بالقوهای از جمله یرقان همراه با عفونت در کبد یا پانکراتیت حاد که گاهی اوقات میتواند تهدیدکنندهی زندگی باشد وجود دارد.