جراحی برداشتن طحال (اسپلنکتومی) و از طریق لاپاراسکوپی

طحال یک اندام پر از خون است که در ناحیه بالا و سمت چپ حرفه شکم قرار دارد. طحال اندامی است که مرکز ذخیره‌سازی سلول‌های قرمز خون در بدن است و بسیاری از سلول‌های سفید خون تحت عنوان «ماکروفاژ» یا سلول‌های مبارزه کننده با بیماری در آن نقش فیلتر کننده خون را بر عهده دارند. در حقیقت طحال یک بخش از سیستم ایمنی بدن است و می‌تواند ذرات خونی قدیمی و آسیب دیده را از سیستم خون‌رسانی جدا کند. علاوه بر این طحال در شناسایی و از بین بردن باکتری‌ها به بدن کمک می‌کند. عملکرد این اندام می‌تواند بر تعداد پلاکت‌های خون، سلول‌های قرمز خون، و نیز سلول‌های سفید خون تاثیر گذارد.

عمل جراحی برداشتن طحال (اسپلنکتومی)

---

اسپلنکتومی در اصطلاح یک عمل جراحی است که برای برداشتن طحال استفاده می‌شود. امروزه دو روش مختلف برای این جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد که عبارت از جراحی باز سنتی با ایجاد یک شکاف کامل بر روی بدن و جراحی لاپاراسکوپی است که در آن برای برداشتن طحال چند شکاف بسیار کوچک روی بدن ایجاد می‌گردد.

موارد استفاده از اسپلنکتومی

اسپلنکتومی یا عمل جراحی برداشتن طحال ممکن است در شرایط زیر برای بیمار مورد استفاده قرار گیرد:

• تشکیل لخته خونی
• پرکاری طحال: در این شرایط طحال بیش از حد لازم فعالیت کرده و باعث وارد شدن آسیب به سلول‌های سالم خون می‌شود.
• اسپلنومگالی: بزرگ شدن طحال
• سرطان طحال
• پرفشاری وریدی: در این شرایط رگ اصلی خون که به کبد وارد می‌شود دچار فشار خون بسیار بالا می‌گردد. این شرایط ممکن است با بسیاری از دلایل مختلف در ارتباط با عملکرد کبد ارتباط داشته باشد که برای مثال در این زمینه می‌توان از ابتلا به سیروز یا سرطان نام برد.
• سیروز کبد: یک بیماری مزمن کبدی است که در آن بافت آسیب‌دیده با بافت اسکار جایگزین می‌شود. به این ترتیب خون نمی‌توان به راحتی در کبد جریان پیدا کند و این شرایط باعث پرفشاری وریدی می‌شود.
• لنفوم یا سرطان بافت لنفاوی: این نوع سرطان باعث بزرگ شدن طحال و اسپلنومگالی می‌شود.
• پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک (Idiopathic thrombocytopenic purpura)
• آنمي اسفروسيت (spherocytic anemia): این نوع از آنمی (کم‌خونی) زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های خونی شکننده شده و در هنگام عبور از طحال دچار آسیب شوند. این نوع کم‌خونی را می‌توان با استفاده از عمل جراحی اسپلنکتومی درمان کرد.
• آنمی همولیتیک (hemolytic anemia): برخی از انواع آنمی (کم‌خونی) همولیتیک که در آن سلول‌های قرمز خون قبل از بلوغ توسط بدن از بین می‌روند را می‌توان با عمل جراحی اسپلنکتومی درمان کرد.

عمل جراحی اورژانسی طحال

در شرایط اورژانسی، احتمالاً عمل جراحی اسپلنکتومی یا برداشتن طحال غیر قابل اجتناب است. در اکثریت مواردی که این عمل جراحی به‌طور اورژانسی برای نجات جان بیمار انجام می‌شود، کبد در نتیجه وارد شدن ضربه دچار آسیب شده است. طحال پر از رگ‌های خونی است و با توجه به این شرایط به سادگی دچار خونریزی می‌شود. به این ترتیب اگر نتوان با استفاده از سایر روش‌ها خونریزی را متوقف کرد، لازم است از عمل جراحی برای خارج کردن طحال استفاده شود و در غیر این صورت ممکن است خونریزی باعث مرگ بیمار شود. تصادف با اتومبیل یکی از دلایل معمول برای آسیب‌دیدگی طحال است.

پارگی خود به خود طحال زمانی ایجاد می‌شود که این اندام بدون دلیل مشخص دچار پارگی و خونریزی گردد. این شرایط در موارد نادر در بین افراد مشاهده می‌شود و در بسیاری از مواقع نیاز به عمل جراحی اورژانسی برای خارج کردن طحال دارد.

جراحی لاپاراسکوپی

اسپلنکتومی را می‌توان از طریق لاپاراسکوپی یا با استفاده از تکنیک باز بر روی بیمار انجام داد. با وجودی که در اکثر عمل‌های جراحی کل طحال خارج می‌شود، گاهی اوقات ممکن است برای درمان بیمار نیاز به برداشتن بخشی از طحال وجود داشته باشد.

این عمل جراحی با استفاده از مواد بی‌هوشی برای بیمار شروع می‌شود. هنگامی که فرآیند بی‌هوشی کامل شد، عمل جراحی آغاز می‌شود. به این ترتیب معمولاً پنج شکاف کوچک ۲ تا ۳ سانتیمتری در ناحیه سمت چپ زیر دنده‌ها ایجاد می‌گردد. جراح در ادامه می‌تواند از طریق این شکاف‌ها یک لاپاراسکوپ را به بدن بیمار وارد کند. از سایر شکاف‌های ایجاد شده به این منظور برای وارد کردن ابزارهای جراحی و خارج کردن طحال استفاده می‌شود. در طول عمل جراحی، جراح فضای داخل بدن بیمار را با دوربین مشاهده می‌کند، زیرا در این شرایط به خاطر کوچک بودن شکاف‌ها امکان مشاهده مستقیم محل تحت درمان توسط جراح وجود ندارد.

طحال دارای تعداد زیادی رگ‌های خونی است و به همین خاطر جراح رگ‌های خونی وارد شده به طحال و خارج شده از آن را پیدا کرده و از گیره‌های مخصوص برای انسداد دائم جریان خون در طحال استفاده می‌کند. در ادامه طحال از بخش‌های نگه‌دارنده و سایر اندام‌های بدن جدا می‌شود. هنگامی که طحال در محل آزاد شد، امکان قرار دادن آن در یک کیسه استریل و خارج کردن آن از بدن از طریق یکی از شکاف‌های ایجاد شده وجود خواهد داشت. در صورت نیاز، جراح می‌تواند مقدار کمی شکاف‌های ایجاد شده را باز کند تا به این ترتیب خارج شدن طحال از آن‌ها به راحتی امکان‌پذیر گردد. به این ترتیب خروج طحال از بدن بیمار به صورتی انجام می‌شود که هیچ‌یک از اجزای آن جدا نشده و در حفره شکم باقی نمانند. در حقیقت باقی ماندن تکه‌های طحال در حفره شکم می‌تواند باعث ایجاد عفونت شدید و مشکلات بعدی برای بیمار شود.

هنگامی که طحال خارج شد و جراح علائمی از ادامه خونریزی در بدن مشاهده نکرد، ابزارهای مورد استفاده برای عمل جراحی از بدن بیمار خارج شده و شکاف‌ها بسته می‌شوند. برای بستن این شکاف‌ها جراح می‌تواند از چسب مخصوص جراحی، نوارهای استریل (نوارهای کوچک دارای قابلیت چسبندگی)، یا در برخی موارد نادر گیره و بخیه استفاده کند.

جراحی باز

استفاده از جراحی باز برای خارج کردن طحال بسیار مشابه عمل جراحی لاپاراسکوپی بوده و این دو روش فقط از یک جنبه با یکدیگر تفاوت زیاد دارند. در حقیقت برای انجام عمل جراحی باز از شکاف‌های با طول ۴ تا ۵ اینچ استفاده شده و جراح می‌تواند به صورت مستقیم کل ناحیه تحت درمان را مشاهده کند.

این روش به‌طور خاص زمانی استفاده می‌شود که نیاز به خارج کردن کل طحال از بدن بیمار وجود داشته یا طحال فرد بزرگ شده باشد. به این ترتیب احتمالاً شکاف‌های کوچک ایجاد شده در عمل جراحی لاپاراسکوپی به مقدار کافی برای خارج کردن طحال از بدن بیمار بزرگ نخواهند بود. علاوه بر این در صورتی که طحال به شدت دچار آسیب‌دیدگی شده باشد، احتمالاً بهتر است از عمل جراحی باز برای برداشتن طحال استفاده شود تا به این ترتیب جراح بتواند دید بهتری نسبت به ناحیه تحت درمان داشته و خونریزی ایجاد شده در اندام‌ها را سریع‌تر از روش لاپاراسکوپی کنترل کند.

بهبودی پس از عمل جراحی اسپلنکتومی

بهبودی پس از عمل جراحی اسپلنکتومی در بین افراد به شدت متفاوت می‌باشد، زیرا دلیل انجام این عمل جراحی در بین آن‌ها متفاوت است. به هر حال صرف نظر از دلیل انجام این عمل جراحی، هنگامی که بیمار از حالت بی‌هوشی خارج شود، ممکن است مقداری درد در سمت چپ ناحیه شکم خود داشته باشد. علاوه بر این ممکن است پس از جراحی برای بیمار از یک لوله مخصوص به نام لوله نازوگاستریک (nasogastric tube) یا لوله بینی استفاده شده باشد. این لوله به بینی بیمار وارد شده و به مری و معده بیمار می‌رسد و می‌تواند از تجمع اسید معده جلوگیری کرده، حالت تهوع و استفراغ بیمار را پس از عمل جراحی کاهش دهد. لوله بینی معمولاً با گذشت یک یا دو روز از عمل جراحی از بینی بیمار خارج خواهد شد.

معمولاً افراد بیمار می‌توانند با گذشت ۴۸ تا ۷۲ ساعت از این عمل جراحی در صورت انجام آن با استفاده از روش لاپاراسکوپی از بیمارستان مرخص شده و به خانه بازگردند. این شرایط در حالی است که در موارد استفاده از عمل جراحی باز طول مدت بستری بیمار طولانی‌تر خواهد بود و اغلب تا یک هفته ادامه خواهد داشت. توجه داشته باشید اکثر افراد می‌توانند فعالیت‌های عادی خود را با گذشت ۴ تا ۶ هفته پس از عمل جراحی شروع کنند. به هر حال، افرادی که نیازمند برداشتن طحال پس از آسیب‌دیدگی‌های شدید همچون تصادف رانندگی هستند، احتمالاً می‌بایست به خاطر آسیب‌دیدگی‌های اضافی ایجاد شده به مدت طولانی‌تر در بیمارستان باقی بمانند. در حقیقت در برخی موارد، آسیب وارد شده به طحال ناچیزترین مشکل ایجاد شده برای فرد در مواردی مثل تصادف با اتومبیل می‌باشد.