کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی مزمن است که لایههای داخلی روده، یا کولون، و رکتوم را درگیر میکند. رکتوم آخرین قسمت کولون میباشد که در قسمت فوقانی مقعد قرار گرفته است. در رکتوم و کولون افراد مبتلا به کولیت اولسترایتو، زخم و آبسههای کوچک وجود دارد که به صورت دورهای سر باز میکنند و باعث خونریزی میشوند، در نتیجه بیمار در اسهال یا مدفوع خود خون مشاهده میکند. زخم روده باعث کم خونی و درد شدید شکم میشود. کولیت روده زخمی دورههای پاره شدن آبسه و بهبود را تغییر میدهد و هنگامی که فرد در مرحله بهبود قرار دارد، علائم بیماری از بین میروند. ممکن دوران بهبود حدود چند هفته تا چند سال طول بکشد. معمولا التهاب در ناحیه رکتوم آغاز میشود، سپس به سایر قسمتهای کولون انتشار مییابد. وسعت گرفتار شدن کولون در افراد مختلف، متفاوت است. در صورتی که التهاب به رکتوم محدود شده باشد، به این عارضه پروکتیت السراتیو گفته میشود. کولیت السرایتو یک بیماری مزمن است درمان این عارضه معمولا شامل عمل جراحی و درمان دارویی است. هدف از درمان زخم روده، کاهش التهاب و رفع علائم بیماری است.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت میتوانید با شماره تلفن های 02122260452 و 02122908154 و 09195373730 تماس حاصل فرمایید.
چرا دچار کولیت اولسراتیو میشویم؟
علیرغم تحقیقات متعددی که انجام شده است، هنوز پزشکان به درستی علت ابتلا به کولیت زخمی شونده را نمیدانند. با این حال در سالهای اخیر پیشرفتهای زیادی به ویژه در زمینه ژنتیک صورت گرفته است. در حال حاضر پزشکان اعتقاد دارند که چندین فاکتور در ابتلا به کولیت روده زخمی نقش دارند که این موارد عبارتند از:
- ژنهایی که با آنها متولد میشویم.
- واکنش غیر طبیعی دستگاه گوارش به باکتری موجود در روده با یک محرک ناشناخته که میتواند شامل ویروسها، سایر باکتریها، رژیم غذایی، استرس، یا موارد محیطی دیگر باشد.
احتمال بروز کولیت اولسراتیو در هر سنی وجد دارد، و معمولا اولین بار بین سن 15 و 25 سالگی رخ میدهد و هر دو جنس را درگیر میکند.
این بیماری چه نشانههایی دارد؟
شدت علائم بیماری در افراد مختلف، متفاوت است. حدود 50 درصد از افراد مبتلا زخم روده، علائم خفیفی دارند. با این حال، این علائم در برخی از بیماران شدید است. علائم شایع کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- درد شکم
- سر و صدای شکم
- وجود خون در مدفوع
- اسهال
- تب
- درد رکتوم
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
کولیت اولسراتیو میتواند باعث بیماری دیگری شود، این موارد عبارتند از:
- درد مفاصل
- تورم مفاصل
- تهوع و از دست دادن اشتها
- مشکلات پوستی
- زخم شدن دهان
- التهاب چشم
عوارض ناشی از این بیماری چیست؟
کولیت اولسراتیو ریسک سرطان کولون را افزایش دهد. هرچه مدت زیادی از ابتلا به این بیماری بگذرد، ریسک سرطان نیز افزایش مییابد. به همین دلیل پزشک انجام کولونوسکوپی و بررسی بیمار به لحاظ سرطان را توصیه میکند. معاینات منظم به کاهش ریسک سرطان کولون کمک میکند. پزشک به بیمار توصیه میکند که هریک تا سه سال معاینات مربوطه را انجام دهد. این ارزیابیها میتواند احتمال سرطانی شدن سلولها را تشخیص دهد. برخی از عوارض کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- ضخیم شدن دیواره روده
- سپسیس یا عفونت خون
- کم آبی شدید بدن
- بزرگ شدن کولون، یا تورم سریع آن
- بیماری کبدی (نادر)
- خونریزی روده
- سنگ کلیه
- التهاب پوست، مفاصل، و چشم
- پارگی کولون
- اسپوندیلیت آنکیلوزانیا، که شامل التهاب مفاصل بین ستون مهرهها است.
راههای تشخیص کولیت اولسروز چیست؟
آزمایشات مختلف میتوانند به تشخیص کولیت روده زخمی کمک کنند. این عارضه شبیه سایر بیماریهای روده مانند بیماری کرون است. پزشک برای رد کردن سایر بیماریها، انجام آزمایشات متعدد را توصیه میکند. آزمایشاتی برای تشخیص کولیت اولسروز تجویز میشوند عبارتند از:
- آزمایش مدفوع: پزشک برای بررسی وجود خون، باکتری، و انگل درخواست انجام آزمایش مدفوع میدهد.
- آندوسکوپی: در این روش تشخیصی پزشک یک لوله باریک و کولون نمونه برداری میکند و آن را تحت آنالیز قرار میدهد.
- سی تی اسکن: یک روش تخصصی برای مشاهده شکم و لگن است.
معمولا آزمایش خون در تشخیص کولیت اولسروز اهمیت بسیار زیادی دارد. شمارش گلبولهای قرمز خون میتواند کم خونی را تائید یا رد کند. برخی دیگر از آزمایشات از قبیل بالا بودن سطح پروتئین واکنش گر با ماده سی و بالا بودن سرعت رسوب خون میتوانند وجود التهاب را تائید کنند. همچنین پزشک انجام آزمایشات تخصصی آنتی بادی را درخواست میکند.
چگونه کولیت اولسراتیو را درمان کنیم؟
التهاب روده زخمی به شیوههای مختلف افراد را درگیر میکند. پزشک به بیمار کمک میکند که بهترین روش را برای کاهش علائم بیماری و جلوگیری از تشکیل زخمهای جدید، انتخاب کند. درمان التهاب روده زخمی به شدت بیماری و فاصله بین عود بیماری در دو بازه زمانی مختلف بستگی دارد. هدف از درمان کولیت اولسراتیو عبارت است از:
- کاهش علائم بیماری که تحت عنوان دوره خاموشی علائم شناخته میشود.
- حفظ دوره خاموشی بیماری
دارو درمانی
هدف از تجویز دارو برای درمان کولیت روده زخمی، کاهش التهاب آن است که دلیل اصلی بروز علائم این بیماری است. گاهی اوقات باید بیمار چند داروی مختلف را امتحان کند تا پزشک بتواند بهترین دارو را برای درمان بیماری او تجویز کند. در مواردی که بیمار احساس میکند داروهایی که پزشک تجویز کرده است، پاسخگوی نیازهای او نیست باید با پزشک خود مشورت نماید. بیمار باید به خاطر داشته باشد داروهایی که پزشک تجویز میکند به شدت بیماری او و محل فعال بودن زخمها در روده بزرگ بستگی دارد. در بخش زیر به تعدادی از داروهای که برای درمان کولیت اولسراتیو تجویز میشوند اشاره میکنیم:
- آنتی بیوتیک: زمانی که فرد دچار عفونت شده باشد از داروهایی نظیر داروها در درمان عوارض کولیت روده زخمی نیز موثر هستند.
- آمینوسالیسیلات (5-ASAs): این داروها به صورت خوراکی یا شیاف تجویز میشوند و تاثیر به سزایی در کاهش التهاب دیواره روده دارند و معمولا برای درمان علائم خفیف تا متوسط کولیت روده زخمی تجویز میشوند.
- کورتیکواستروئیدها (استروئیدها): به صورت خوراکی، شیاف، وریدی، و یا آمپول تجویز میشوند و با سرکوب سیستم ایمنی بدن با کاهش التهاب کمک میکنند. معمولا از این داروها برای درمان علائم متوسط تا شدید کولیت روده زخمی استفاده میشود. معمولا به مدت طولانی از داروهای استروئیدی استفاده نمیشود، این داروها فقط برای استفاده کوتاه مدت و کنترل علائم و فعالیت بیماری مفید هستند. در صورتی که به درستی از این داروها استفاده نشود بیمار به استروئید وابسته خواهد شد.
- داروهای ایمونومدولار (اصلاح کننده سیستم ایمنی): معمولا این داروها برای سرکوب سیستم ایمنی به صورت قرص خوراکی یا آمپول تجویز میشوند تا از پیشرفت التهاب جلوگیری کنند.
- درمانهای بیولوژیکی: این داروها با هدف سرکوب سیستم ایمنی و کاهش التهاب به صورت وریدی یا آمپول تجویز میشوند و یک میسر ویژه را هدف قرار میدهند. معمولا از این روش برای درمان بیمارانی استفاده میشود که به درمانهای رایج پاسخ نداده باشند.
رژیم غذایی
تعدادی از بیماران متوجه شدهاند که مصرف برخی از مواد غذایی باعث بدتر شدن علائم آنها میشود. بنابراین در صورت بروز این وضعیت، باید از خوردن این خوراکیها اجتناب کنند. اما بیماران باید از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنند تا بدن آنها قدرت و استقامت لازم را داشته باشد.
چه زمانی انجام عمل جراحی ضروری است؟
دلایلی که پزشک انجام عمل جراحی را توصیه میکند عبارتند از:
- درمان دارویی و مصرف برخی داروها نتواند نتایج مورد نظر را ایجاد کند.
- در صورت انجام ندادن عمل جراحی خطر ابتلا به سرطان وجود داشته باشد، کولون دچار پارگی شده باشد.
- بیماری به صورت ناگهانی شروع شود و بسیار شدید باشد.
- خونریزی بیمار بسیار شدید باشد. درمان بیماری با عوارض متعددی همراه باشد و سلامت فرد را به خطر بیاندازد.
- کولون بزرگ و سمی شده باشد. در این بیماری خطرناک، عضلات روده بزرگ منبسط شده و کولون دچار پارگی میشود.
در برخی موارد که سایر روشهای درمانی نتوانند به بهبود بیمار کمک کنند و عوارض جانبی داروها با خطرات متعددی همراه باشد، پزشک انجام عمل جراحی تخلیه کولون را پیشنهاد میدهد.
از چه روشهایی میتوان برای جراحی کولیت اولسراتیو بهره گرفت؟
در صورتی که علائم بیمار شدید باشند و داروهای مختلف نتوانند به بهبود او کمک کنند، باید عمل جراحی برای تخلیه کولون انجام شود. تخلیه کولون میتواند به بهبود کولیت روده زخمی کمک کند. روشهای مختلفی برای جراحی کولون وجود دارد که این روشها عبارتند از:
کولکتومی و پروکتوکولکتومی
کولکتومی به تخلیه کامل کولون گفته میشود، پروکتوکولکتومی به جراحی و تخلیه کولون و رکتوم گفته میشود. میتوان از این دو روش برای درمان کولیت اولسراتیو استفاده کرد. از این دو روش جراحی برای رفع خطر سرطان کولون استفاده میشود. سرطان کولون در میان افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو شایع است. پروکتوکولکتومی یک روش استاندارد برای درمان کولیت اولسراتیو است.
ایلئوستومی ثابت
اگر کولون به طور کامل از بدن خارج شود، جراح یک حفره را در دیواره شکم ایجاد میکند و رودی کوچک را وارد این حفره میکند، سپس یک کیسه را به حفره ایجاد شده متصل میکند. به این روش، ایلئوستومی ثابت نام دارد. مدفوع از این مجرا عبور میکند و وارد کیسه متصل شده، میشود. بیمار باید همیشه از این کیسه استفاده کند تا از نشت مواد زائد روده به بیرون اجتناب شود.
آناستوموز ایلئوآنال
کیسه لگن یا آناستوموز ایلئوآنال ( LPAF ) یک روش دیگر برای درمان این عارضه است. در این روش نیازی به ایجاد حفره روی شکم نیست. به این روش پروکتوکولکتومی ترمیمی گفته میشود که بیمار میتواند به صورت طبیعی دفع مدفوع داشته باشد. در این نوع جراحی، رکتوم و کولون از بدن خارج میشود، سپس از روده کوچک برای طراحی رکتوم جدید استفاده و به مقعد متصل میشود. معمولا این جراحی در دو مرحله انجام میشود. بیمار در فاصله بین دو جراحی به ایلئوستومی موقت نیاز دارد.
ایلئوستومی قاره
ایلئوستومی قاره روشی برای تبدیل ایلئوستومی و ثابت به ایلئوستومی داخلی است. افرادی که واجد شرایط استفاده از آناستوموز ایلئوآنال نیستند، میتوانند از این روش بهره بگیرند. در این روش، رکتوم و کولون برداشته میشوند و به کمک روده کوچک یک کیسه مخزن مانند در شکم ایجاد میشود و مخزن ایجاد شده به کمک یک دریچه پستانی به پوست متصل میشود. بیمار برای تخلیه کیسه باید یک کاتتر را از طریق دریچه وارد کیسه مخزن داخلی نماید. پزشکان ترجیح میدهند از این روش برای درمان بیماران مبتلا به کولیت روده زخمی استفاده نکنند، زیرا از نتایج این روش اطمینان ندارند و احتمال نیاز به جراحی مجدد وجود دارد.
مراقبت و تغذیه بعد از عمل کولیت روده
بیمار پس از جراحی حدود سه تا هفت روز در بیمارستان بستری میشود. این پنجره زمانی به جراح اجازه میدهد که علائم و نشانههای عوارض جراحی را از نزدیک بررسی کند. دوران بهبود پس از جراحی حدود 4 تا 6 هفته طول میکشد. تیم پزشکی برای بهبود بیمار، نکات و موارد زیر را پوشش میدهد:
- بیمار باید مواد مغذی دریافت کند، تا هرچه زودتر بهبود یابد و از عوارض بعد از عمل اجتناب شود. پس از عمل جراحی، جذب مواد مغذی مشکل ساز خواهد شد بنابراین تغذیه مناسب میتواند مواد مغذی بدن را در سطح بهتری نگه دارد.
- مصرف مایعات برای حفظ سلامت عمومی بدن و به ویژه سلامت دستگاه گوارش اهمیت بسیار زیادی دارد. بیمار باید حداقل روزی 6 تا 8 لیوان آب بنوشد.
- بیمار باید با متخصص فیزیوتراپی و متخصص توان بخشی همکاری کند تا بتواند مجددا توانایی جسمانی خود را بدست بیاورد، و هر گاه که میتواند ورزش کند. فعالیت بیش از حد میتواند در فرایند بهبود بیمار اختلال ایجاد کند، بیمار باید بتواند استرس خود را کنترل کند. استرس، عصبانیت و تنش عاطفی میتواند باعث ایجاد مشکلات معده و روده شود.
عوارض جانبی جراحی
جراحی آناستوموز ایلئوآنال با عوارض متعددی همراه است، که عبارتند از:
- فعالیت بیش از حد روده و آبکی شدن مدفوع
- التهاب کیسه
- انسداد روده توسط بافت اسکار داخلی در پی عمل جراحی
- نارسایی کیسه که طی مدت 5 سال از هر 100 نفر، 4 نفر را درگیر میکند.
در صورتی که بیمار دچار نارسایی کیسه شود، به ایلئوستومی دائمی نیاز خواهد داشت.
چگونه میتوان از کولیت روده زخمی جلوگیری کرد؟
هیچ گونه شواهد مستحکمی دال بر اینکه خوردن برخی مواد غذایی در ابتلا به کولیت روده زخمی نقش دارد، موجود نیست. ممکن است بیمار به برخی مواد غذایی حساسیت داشته باشد، بنابراین باید از خوردن آنها خودداری کند. رعایت موارد زیر میتواند با فواید متعددی همراه باشد:
- در طول روز مقدار کمی آب بنوشید.
- در طول روز از چند وعده غذایی استفاده کنید.
- مقدار غذاهایی که مقدار زیادی فیبر دارند را محدود کنید.
- از مصرف مواد غذایی چرب خودداری کنید.
- در صورتی که توانایی تحمل لاکتوز را ندارید شیر کمتری مصرف کنید.
در خصوص مصرف مولتی ویتامین با پزشک خود مشورت کنید.