پولیپ روده توده‌هایی در روده بزرگ می‌باشد. تغییرات در مواد ژنتیکی سلول‌های پوشش روده علت به وجود آمدن پولیپ‌ها بوده و در بزرگسالان شایع است. پولیپ‌های روده از این جهت مهم هستند که ممکن است بدخیم (سرطانی) باشند یا بدخیم بشوند. آنها همچنین از این جهت حائز اهمیت هستند که بر اساس اندازه، تعداد و آناتومی میکروسکوپی (بافت شناسی) می‌توان پیش‌بینی کرد که کدام بیماران بیشتر مستعد ابتلا به پولیپ و سرطان روده بزرگ هستند. انواع مختلفی از پولیپ روده بزرگ با زمینه‌های متفاوت برای بدخیم شدن و قابلیت پیش‌بینی ایجاد پولیپ‌های بیشتر و سرطان وجود دارند. تشخیص خانواده‌ها با اعضایی که دارای بیماری‌های ژنتیکی خانوادگی هستند که باعث پولیپ می‌شوند مهم است زیرا برخی از این بیماری‌ها مرتبط با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ بوده و از این رو می‌توان سرطان را بطور زود هنگام پیشگیری کرد یا تشخیص داد.
پزشکان معمولاً پولیپ‌های روده را برمی‌دارند، زیرا برخی از آنها می‌توانند تبدیل به سرطان روده بزرگ شوند. بیشتر پولیپ‌ها از طریق کولونوسکوپی برداشته می‌شوند. ممکن است در صورت وجود یک پولیپ بزرگ نیاز به عمل جراحی باشد. بعد از ابتلا به پولیپ، احتمال شکل‌گیری پولیپ‌های جدید افزایش می‌یابد. بعد از برداشتن پولیپ، انجام آزمایش‌های متعاقب جهت کنترل تشکیل پولیپ‌های بیشتر ضروری است.
برخی از پولیپ‌های روده ممکن است سرطانی شوند، هرچه پولیپ‌ها زودتر برداشته شوند، احتمال اینکه بدخیم شوند کمتر خواهد بود. تقریباً تمام پولیپ‌ها را می‌توان با کولونوسکوپی برداشت. پولیپ‌های بزرگ ممکن است نیاز به بیشتر از یک درمان داشته باشند. در موارد نادر، برخی از بیماران برای برداشتن کامل پولیپ نیاز به عمل جراحی خواهند داشت.برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت میتوانید با شماره تلفن های 02122260452 و 02122908154 و 09195373730 تماس حاصل فرمایید.
انواع پولیپ روده
دو دسته پولیپ وجود دارد، غیر نئوپلاستیک و نئوپلاستیک. پولیپ‌های غیر نئوپلاستیک شامل پولیپ‌های هیپرپلاستیک، پولیپ‌های التهابی و پولیپ‌های هامارتوماتوز هستند. این انواع پولیپ معمولاً سرطانی نمی‌شوند. پولیپ‌های نئوپلاستیک شامل انواع آدنوما و دندانه‌دار می‌باشند. بطور کلی هرچه پولیپ بزرگ‌تر باشد، خطر سرطانی شدن بخصوص در پولیپ‌های نئوپلاستیک بیشتر است.
چرا روده دچار پولیپ می‌شود؟
پولیپ‌های روده توده‌هایی هستند که در پوشش داخلی روده بزرگ رخ داده و معمولاً به سمت داخل روده برآمده هستند. پولیپ‌ها زمانی شکل می‌گیرند که مواد ژنتیکی داخل پوشش سلولی روده تغییر کرده و غیر عادی می‌شوند (جهش می‌کنند). بطور طبیعی، سلول‌های نابالغ پوشش روده به شکلی برنامه‌ریزی شده‌اند که تقسیم (تکثیر) شده، بالغ شده و سپس بصورت بسیار پیوسته و به موقع می‌میرند. هرچند، تغییرات ژنتیکی که در سلول‌های پوششی رخ می‌دهند از بالغ شدن سلول‌ها جلوگیری کرده و در نتیجه سلول‌ها نمی‌میرند. این امر منجر به تجمع سلول‌های نابالغ و از نظر ژنتیکی غیر عادی می‌گردد که در نهایت باعث تشکیل پولیپ‌ها می‌شود. جهش‌ها ممکن است به صورت پراکنده بعد از تولد رخ دهند یا قبل از تولد وجود داشته باشند.
نشانه‌های این عارضه چه هستند؟
۹۵ درصد از پولیپ‌های روده باعث بروز علائم یا نشانه‌ای نمی‌شوند و در حین غربالگری یا کولونوسکوپی نظارتی کشف می‌شوند. هنگامی که علامت یا نشانه‌ای رخ دهد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خون در داخل یا سطح مدفوع
- مدفوع سیاه در صورتی که پولیپ به مقدار قابل ملاحظه‌ای خونریزی کرده و در قسمت کولون پروگزیمال (کورروده و کولون صعودی) واقع شده باشد.
- کم خونی فقر آهن در صورتی که خونریزی کند بوده و طی یک دوره‌ی طولانی مدت رخ می‌دهد.
- ضعف، سرگیجه، غش، پوست رنگ پریده و ضربان قلب سریع به علت کم خونی فقر آهن.
- وجود خون مخفی در مدفوع که هنگام غربالگری برای سرطان روده بزرگ در مطب پزشک تست می‌شود (به علت تمایل پولیپ‌ها به خونریزی آهسته، متناوب و با مقادیر کم، تست خون مخفی در مدفوع اغلب برای کنترل سرطان روده استفاده می‌شود).
- در موارد نادر اسهال، هنگامی که پولیپ‌های کرکی بزرگ مایعی را به داخل روده ترشح می‌کنند.
- در موارد نادر یبوست در صورتی که پولیپ بسیار بزرگ باشد و روده را مسدود کند.
- در موارد نادر درهم روي روده، وضعیتی است که در آن پولیپ بخشی از روده که به آن متصل است را به بخش دیستال‌تر روده می‌کشد (یعنی به بخش دیستال‌تر هل می‌دهد) و منجر به انسداد روده می‌گردد. این امر می‌تواند باعث تمام علائم و نشانه‌های انسداد روده شامل درد و تورم شکم، حالت تهوع و استفراغ شود.
چه کسانی بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند؟
عواملی که ممکن است در شکل گیری پولیپ یا سرطان روده نقش داشته باشند عبارتند از:
- سن: بیشتر افراد مبتلا به پولیپ روده ۵۰ سال به بالا هستند.
- بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت زخمی و بیماری کرون.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که یکی از والدین، خواهر و برادر یا فرزندان فرد مبتلا به پولیپ روده باشد، احتمال ابتلا به آن برای وی بیشتر است. اگر بسیاری از اعضای خانواده دچار آن باشند، خطر حتی بیشتر خواهد بود. در برخی افراد این ارتباط ارثی نیست.
- مصرف دخانیات
- چاقی و عدم ورزش
- دیابت نوع ۲ که خوب کنترل نشده باشد.
پزشکان چگونه این بیماری را تشخیص می‌دهند؟
تست‌های غربالگری نقش کلیدی را در شناسایی پولیپ‌ها قبل از اینکه سرطانی شوند ایفا می‌کنند. این تست‌ها همچنین می‌توانند به یافتن سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه‌ی آن هنگامی که شانس بهبودی زیاد است، کمک کنند.
متداول‌ترین تست موارد استفاده برای تشخیص پولیپ روده کولونوسکوپی است. در حین این تست سرپایی، جراح روده را با استفاده از یک لوله‌ی انعطاف پذیر بلند و نازک با یک دوربین و چراغ در سر آن معاینه می‌کند. در صورت یافتن پولیپ، همان زمان جدا می‌شوند.
سی تی کولونوسکوپی (کولونوسکوپی مجازی) ممکن است جهت معاینه مستقیم روده استفاده شود. هرچند، در صورتی که پولیپ یا یک تومور در طول این تست یافت شود، ممکن است نیاز به انجام مجدد کولونوسکوپی باشد تا آنها را برداشته یا نمونه برداری انجام شود. آزمایش‌های دیگر مورد استفاده برای تشخیص پولیپ‌ها شامل معاینه مقعد با انگشت، تست خون مخفی مدفوع (آزمایشی برای کنترل خون میکروسکوپی یا نامرئی در مدفوع)، تنقيه با محلول سولفات باریم (Barium enema) و سیگموئیدوسکوپی که در آن از یک لوله انعطاف پذیر برای بررسی خم‌روده استفاده می‌شود می‌باشند.
اقدامات قبل از عمل
قبل از جراحی، ممکن است از بیمار خواسته تا برای کمک به کاهش ناراحتی یک رژیم غذایی خاص را رعایت کند و مقدار زیادی آب بنوشد (۸ لیوان آب در روز). باید به پزشک در مورد داروهای مصرفی از جمله مکمل‌های بدن نسخه اطلاع داده شود. برخی داروها باید قبل از جراحی از بدن خارج شده باشند.
- روده بزرگ باید قبل از عمل بطور کامل پاک شود. این کار آماده سازی روده نام دارد. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که این کار را در خانه یا بیمارستان انجام دهد. از روش‌های پاکسازی مختلف مانند تنقیه یا ملین‌ها و یک رژیم غذایی مایع برای این منظور استفاده می‌شود.
- رژیم غذایی مایع شفاف: برای ۱۲ تا ۲۴ ساعت قبل از جراحی، از بیمار خواسته می‌شود که هیچ ماده غذایی جامدی را مصرف نکند و تنها مایعات شفاف بنوشد، برای مثال گوشتابه، قهوه ساده، ژلاتین و آب میوه‌های شفاف.
- بعد از نیمه شب قبل از جراحی هیچ چیزی را از طریق دهان نباید مصرف کرد، حتی آب و آدامس. معده بیمار باید خالی باشد. در صورتی که نیاز به مصرف دارویی باشد که پزشک تایید کرده است مانند قرص‌های آنتی بیوتیک، آنها را با یک جرعه آب مصرف کنید.
- قبل از عمل ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های خون، نوار قلب یا رادیوگرافی از سینه باشد.
روش‌های برداشتن پولیپ روده
پزشک احتمالاً تمام پولیپ‌های مشخص شده در حین معاینه روده را جدا می‌کند. روش‌های برداشتن پولیپ عبارتند از:
- برداشتن با فورسپس یا یک حلقه سیمی (پولیپکتومی): در صورتی که پولیپ بزرگ‌تر از یک سانتی‌متر باشد، ممکن است مایعی در زیر آن تزریق شود تا پولیپ را از بافت مجاور جدا کرده و بتوان آن را برداشت.
- جراحی با حداقل تهاجم: پولیپ‌هایی که بسیار بزرگ هستند یا بطور بی‌خطر در حین غربالگری قابل جدا شدن نیستند را معمولاً با لاپاراسکوپی برمی‌دارند که با قرار دادن وسیله‌ای به نام لاپاراسکوپ در روده انجام می‌شود.
- برداشتن روده بزرگ و راست روده: در صورتی که بیمار دارای یک سندرم ارثی نادر مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) باشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی جهت برداشتن روده و راست روده (پروکتوکولکتومی کامل) داشته باشد.
برخی از انواع پولیپ روده بیشتر از سایرین مستعد بدخیم شدن هستند. اما پزشک معمولاً بافت پولیپ را در زیر یک میکروسکوپ معاینه می‌کند تا احتمال سرطانی بودن آن را تعیین کند.
مراقبت‌های بعد از عمل پولیپ روده
در طول اقامت در بیمارستان، بیمار به دقت کنترل می‌شود تا از بهبودی وی و شروع به کار روده اطمینان حاصل شود.
یک لوله‌ی بینی معده‌ای که از طریق بینی وارد معده می‌شود را ممکن است برای خالی نگه داشتن معده به مدت چند روز استفاده کرد. جراحی باعث انسداد روده می‌شود. این به معنی فلج موقت بخشی از روده است که مانع حرکت غذا یا نوشیدنی می‌گردد. شروع آهسته‌ی رژیم غذایی برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی مهم است. بیمار در این مدت مایعات مورد نیاز را بصورت داخل وریدی دریافت خواهد کرد. دفع گاز معده، نشانه‌ای از کار کردن مجدد روده است. سپس بیمار در بیمارستان یک رژیم غذایی مایع دریافت می‌کند. در صورتی که بیمار این رژیم غذایی را بدون حالت تهوع و درد شکم تحمل کند، به تدریج بعد از یک روز یا بیشتر یک رژیم غذایی نرم را شروع خواهد کرد. بیمار باید رژیم غذایی نرم را به مدت ۲ تا ۸ هفته بعد از جراحی ادامه دهد که بستگی به روند بهبودی وی و دستورالعمل‌های پزشک دارد.
بیمار می‌تواند ظرف یک یا دو روز بعد از جراحی بلند شده و راه برود. این کار باعث افزایش جریان خون و طبیعی شدن عملکرد روده شده و از بروز عوارض جانبی جلوگیری می‌کند.
برای اطمینان از متورم شدن کامل ریه‌ها باید تمرینات تنفسی انجام شوند. ممکن است این کار در ابتدا باعث درد شکم شود اما انجام این تمرینات برای خالی کردن هرگونه مایعی که ممکن است در اثر جراحی در ریه‌ها مانده باشد و پیشگیری از ذات‌الریه مهم است.
مراقبت‌ها در منزل
بیمار باید نکات زیر را وقتی از بیمارستان مرخص می‌شود رعایت کند تا بهبودی کامل حاصل شود:
- فعالیت: هنگامی که بیمار به خانه بازمی‌گردد باید استراحت کند. نباید فعالیت‌های پرفشار یا بلند کردن اجسام سنگین‌تر از ۲ تا ۴ کیلوگرم برای حداقل ۴ تا ۶ هفته بعد از جراحی انجام شوند. بیمار می‌تواند در هنگام آمادگی که معمولاً ۲ تا ۴ هفته بعد است، رابطه جنسی برقرار کند.
- کار: بیمار می‌تواند ۱ تا ۲ هفته بعد از جراحی لاپاروسکوپی و ۳ تا ۴ هفته بعد از جراحی باز با توجه به نوع کار و در صورتی که وظایف سبک قابل قبول باشند، کار خود را از سر بگیرد.
- حمام: بیمار می‌تواند ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از جراحی دوش بگیرد، مگر اینکه پزشک خلاف آن را گفته باشد. یک نوار استریل روی محل برش قرار داده می‌شود که باید هنگام حمام کردن در جای خود باقی بماند. بیمار نباید در وان حمام غوطه‌ور شود. گاهی اوقات محل برش بست زده شده و نیازی به چسب نخواهد بود. در این صورت بیمار می‌تواند بدون بانداژ حمام کند که باید بعد از آن کامل خشک شود.
- مراقبت از برش: محل برش با یک باند استریل پوشانده می‌شود. این باند باید تا زمانی که خودش جدا شود یا پزشک آن را بردارد در جای خود بماند. ممکن است مقداری قرمزی دور لبه‌های برش وجود داشته باشند. در صورتی که ترشحات غلیظ سبز یا زرد رنگی مشاهده شوند یا پوست دور برش بطور فزاینده‌ای قرمز یا گرم شود، احتمالاً عفونت وجود دارد. در صورت بروز این علائم با پزشک مشورت کنید.
- تب: درجه حرارت بیمار می‌تواند بعد از جراحی تغییر کند و داشتن تب پایین متداول است. در صورتی که دمای بدن بیشتر از ۳۸.۶ درجه شود یا همراه با لرز، استفراغ یا علائم شبیه به آنفولانزا باشد، بیمار باید با پزشک تماس بگیرد.
- درد: کنترل درد بعد از جراحی بسیار مهم است. قبل از بروز درد پیشگیری کنید و داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید. در صورتی که بیمار حساسیت یا منع مصرفی مانند زخم معده، رفلاکس معده یا بیماری کلیوی نداشته باشد، می‌توان از ادویل (ایبوپروفن) نیز استفاده کرد.
- یبوست بعد از جراحی شایع است. مصرف داروهای مسکن مانند ویکودین یا پرکوست نیز باعث حرکت کندتر روده می‌گردد. همچنین توصیه می‌شود که در حین مصرف داروهای مسکن از نرم کننده مدفوع استفاده شود. برای کمک به رفع یبوست می‌توان آب آلو یا شیر منیزیوم را مصرف کرد.
- اسهال نیز بعد از جراحی روده شایع است. روده کوتاه شده و بنابراین مدفوع با سرعت بیشتری عبور می‌کند. بعد از گذشت تقریباً ۶ تا ۸ هفته روده عملکرد طبیعی‌تری خواهد داشت. هرچند هنگامی که یک قسمت بزرگ از روده برداشته شود، زمان عبور سریع از عوارض جانبی دائمی این جراحی خواهد بود.
- حالت تهوع بعد از جراحی متداول است. داروهای مسکن باید با شکم پر مصرف شوند. در چند هفته‌ی اول بعد از جراحی یک رژیم غذایی نرم و ملایم داشته باشید.
- رژیم غذایی: بیمار باید یک رژیم غذایی مایع و سپس نرم را در بیمارستان داشته باشد. این رژیم باید در ۲ تا ۶ هفته‌ی اول بعد از جراحی ادامه پیدا کند. غذاهایی را مصرف کنید که بلعیدن و هضم آنها آسان است مانند سوپ، موز، ژلاتین، پودینگ و ماست. وعده‌های غذایی کوچک و منظم داشته باشید. بعد از اینکه بیمار شروع به مصرف وعده‌های غذایی منظم می‌کند، سریع‌تر احساس سیری خواهد کرد که این وضعیت به تدریج برطرف می‌شود.
این عمل چه عوارضی دارد؟
عوارض بطور کلی نادر هستند اما هیچ عملی کاملاً بدون خطر نیست. در صورتی که بیمار قصد انجام پولیپکتومی داشته باشد، پزشک فهرستی از عوارض احتمالی را مرور می‌کند که عبارتند از:
- سوراخ شدن روده
- خونریزی
- عفونت
- واکنش منفی به بیهوشی
عواملی که خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر می‌باشند:
- سیگار کشیدن
- نوع، اندازه و محل پولیپ
- عواملی مانند اختلالات لخته شدن خون و سوء مصرف مواد مخدر
- شرایط مزمن مانند چاقی و دیابت
چگونه از ابتلا به پولیپ روده پیشگیری کنیم؟
فرد می‌تواند با انجام معاینات منظم بطور چشمگیری خطر بروز پولیپ روده بزرگ را کاهش دهد. برخی تغییرات در شیوه زندگی نیز می‌توانند موثر باشند:
- اتخاذ عادات سالم. گنجاندن مایعات، سبزیجات و غلات کامل به مقدار زیاد در رژیم غذایی و کاهش مصرف چربی، ترک دخانیات، فعالیت فیزیکی و حفظ وزن سالم بدن.
- در مورد مصرف کلسیم و ویتامین D با پزشک صحبت کنید. مطالعات نشان داده‌اند که افزایش مصرف کلسیم ممکن است به جلوگیری از عود آدنوم روده بزرگ کمک کند. اما معلوم نیست که آیا کلسیم دارای مزایای بالقوه‌ای در برابر سرطان روده بزرگ می‌باشد یا خیر. سایر مطالعات نشان داده‌اند که ویتامین D ممکن است تاثیر محفاظتی در برابر سرطان روده بزرگ داشته باشد.
- در صورتی که فرد بیشتر در خطر باشد باید گزینه‌های خود را در نظر بگیرد. اگر فرد سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به پولیپ روده بزرگ داشته باشد، می‌تواند از یک مشاوره ژنتیکی استفاده کند. اگر یک اختلال ارثی که باعث پولیپ روده می‌شود در فرد تشخیص داده شده باشد، باید از اوایل دوران بلوغ بطور منظم کولونوسکوپی انجام شود.