مری لولهای ماهیچهای است و مسئولیت انتقال موادغذایی از حلق به معده را بر عهده دارد. هرموقع تومور بدخیمی در دیواره مری بروز کند اصطلاحا به آن سرطان مری میگویند. با رشد این تومور ممکن است بافتهای عمیق و عضلات مری تحت تاثیر قرار گیرند. تومور میتواند در هر قسمتی از کانال مری اتفاق بیفتد ازجمله در محل تلاقی مری با معده. اگر سرطان سایر اندامهای بدن را در بر نگرفته باشد احتمالا پزشک گزینه جراحی را توصیه میکند. و شاید به عنوان بهترین اقدام گزینه شیمیدرمانی یا پرتودرمانی را به بیمار پیشنهاد کند. بعضی مواقع این روشهای درمانی به منظور کوچک کردن تومورها بکار گرفته میشوند تا از این طریق بتوان راحتتر و از راه جراحی تومور را از مری خارج کرد.
جراحی سرطان مری به چه کسانی توصیه میشود؟
درصورتی که بیماری مری بارت تشخیص داده شود (بیماری پیش از وقوع سرطان که ریسک ابتلا به سرطان مری در اثر برگشت اسید معده به مری را افزایش میدهد) حتما آن دسته از علائم و نشانههای هشداردهنده درباره وخیم شدن بیماری را از پزشک جویا شوید.
اگر سرطانها در مراحل اولیه باشند، احتمالا از جراحی جهت خارج کردن سرطان و مقداری از بافت مجاور و سالم کمک گرفته خواهد شد. نوع جراحی سرطان مری به دو عامل بستگی دارد
- اندازه تومور
- محل تومور در مری
اگر سرطان مری در بیمار تشخیص داده شده باشد، پزشک درباره گزینههای درمانی با شما مشورت خواهد کرد. بررسی دقیق هر یک از گزینهها حائز اهمیت است. شاید تمایل داشته باشید از مزیتها و همچنین عوارض و ریسکهای احتمالی درمانها بیشتر شناخت پیدا کنید. شما عزیزان نیز اگر دچار تومور مری شدهاید میتوانید با مراجعه به دکتر رضادوست پس از معاینه دقیق توسط پزشک از انواع خدمات جراحی این مرکز بهره مند شوید.برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت میتوانید با شماره تلفن های 02122260452 و 02122908154 و 09195373730 تماس حاصل فرمایید.
انواع سرطان مری
سرطان مری براساس نوع سلولهای فعال در آن طبقهبندی میشود. تشخیص نوع سرطان در انتخاب گزینههای درمانی تعیین کننده است. انواع سرطان مری از قرار زیر هستند:
- آدنوکارسینوم. محل آغاز آدنوکارسینوم در مری و در سلولهای غدد ترشحکننده مخاط قرار دارد. اغلب اوقات آدنوکارسینوم در بخش تحتانی مری بروز میکند. آدنوکارسینوم شایعترین نوع سرطان مری در آمریکا است و عمدتا سفیدپوستان را تحت تاثیر قرار میدهد.
- کارسینوم سلول سنگفرشی. این سلولها تخت و نازک هستند و در امتداد دیواره سطحی مری قرار دارند. سرطان سلول سنگفرشی بیشتر مواقع در بخشهای بالایی و میانی مری تشکیل میگردد. این سرطان متداولترین نوع سرطان مری در سرتاسر دنیاست.
- انواع نادر. برخی شکلهای نادر سرطان مری عبارتند از کارسینوم سلول کوچک، سارکوم، لیمفوما، ملانوم و کوریوکارسینوما.
علت ابتلا به سرطان مری چیست؟
دقیقا معلوم نیست سرطان مری به چه علت بروز میکند. طبق برخی تحقیقات سرطان مری زمانی اتفاق میافتد که خطا (جهش) در DNA سلولهای مری پیشرفت میکند. این خطاها موجب رشد و تقسیم بیش از اندازه سلولها میگردند. تجمع سلولهای غیرطبیعی باعث تشکیل توموری در مری میشود و همچنان که رشد تومور بیشتر میشود میتواند به ساختارهای مجاور حمله برده و به سایر اندامها هم گسترش یابد.
این بیماری چه نشانههایی دارد؟
علائم و نشانه های سرطان مری عبارتند از:
- مشکل بلعیدن خوراک
- کاهش وزن خودبهخودی
- احساس سوزش، فشار یا درد سینه
- وخیم شدن عمل گوارش یا احساس سوزش قلب
- سرفه یا گرفتگی صدا
معمولا سرطان مری در مراحل اولیه علائم و نشانهای از خود نشان نمیدهد.
چه کسانی در معرض ابتلا به این بیماری هستند؟
اعتقاد بر این است حساسیت بیش از اندازه مری میتواند در تغییراتی که عامل سرطان مری هستند، نقش داشته باشند. برخی فاکتورهای مسبب حساسیت در سلولهای مری و افزایش ریسک ابتلا به سرطان مری عبارتند از:
- ابتلا به بیماری رفلاکس معده و مری
- مصرف دخانیات
- دچار شدن به تغییرات پیش از بروز سرطان اصلی در سلولهای مری (بیماری مری بارت)
- چاقی
- ابتلا به عارضه رفلاکس زرداب
- مشکلات بلعیدن غذا به دلیل اینکه عضله تنگکننده مری دچار اختلال حرکتی شده است (آشاللازی)
- در این شرایط بیمار تمایل زیادی به نوشیدن مایعات داغ دارد
- نخوردن میوه و سبزیجات به اندازه کافی
- مبادرت به انجام پرتودرمانی از ناحیه قفسه سینه و قسمت فوقانی شکم
این عارضه چه عوارضی دارد؟
با پیشرفت سرطان مری ممکن است برخی عوارض هم بروز کنند:
- انسداد مجرای مری. احتمال دارد سرطان عمل انتقال موادغذایی و مایعات از مری به معده را با مشکل مواجه سازد.
- احساس درد. سرطان پیشرفته مری میتواند درد ایجاد کند.
- خونریزی در مری. سرطان مری ممکن است باعث خونریزی گردد. اگرچه خونریزی معمولا تدریجی است، اما در مواقعی ناگهانی و حاد میشود.
روشهای تشخیص و ارزیابی
سرطان مری را میتوان به شیوههای زیر تشخیص و آزمایش کرد:
- آندوسکوپی، این تکنیک مستلزم وارد کردن لولهای مجهز به یک دوربین در راس آن به داخل گلو است تا امکان مشاهده دیواره مری و بررسی ناهنجاریها و هر گونه زخم در این اندام برای پزشک فراهم گردد.
- بلعیدن باریم يك آزمايش راديوگرافي است و امکان مشاهده دیواره مری را برای پزشک میسر میسازد. بدین منظور بیمار بایستی یک محلول شیمیایی موسوم به باریم را ببلعد و همزمان تصاویر از مری ثبت گردد
- بیوپسی اشاره به فرآیندی دارد که در آن پزشک با کمک آندوسکوپ از بافت مورد نظر نمونهبرداری میکند و جهت تست نمونه را به آزمایشگاه میفرستند.
راههای درمان سرطان مری چیست؟
بسته به نوع و مرحله سرطان مری، چندین راه برای درمان آن قابل دسترس است.
درمانهای موضعی
برخی روشهای درمانی را موضعی میخوانند بدین معنا که درمان تومور در یک مکان خاص و بدون اثرگذاری بر سایر اندام بدن انجام میگیرد. درمانهای موضعی گوناگونی برای سرطان مری قابل دسترس هستند از جمله:
- جراحی
- پرتودرمانی
- آندوسکوپی
این روشهای درمانی بیشتر در درمان سرطانهای خوشخیم و در مراحل اولیه پیشرفت کاربرد دارند، بااینحال در موقعیتهای دیگر هم کاربرد دارند.
درمانهای سیستمیک
سرطان مری را میتوان با استفاده از برخی داروها چه از راه دهان و چه از راه تزریق به جریان خون تحت درمان قرار داد. این تکنیکها را اصطلاحا درمانهای سیستمیک میخوانند زیرا قابلیت جابجایی در تمام اندامهای بدن را دارند و از این لحاظ میتوانند به تمامی سلولهای سرطانی در همه جای بدن دسترسی یابند. چندین نوع داروهای مختلف بسته به نوع سرطان مری در دسترس بیماران قرار دارد:
- شیمی درمانی
- درمان هدف قرار دادن مولکولی
- ایمن درمانی
بسته به مرحله پیشرفت سرطان و سایر فاکتورها، ممکن است انواع مختلفی از درمان را به طور همزمان یا یکی پس از دیگری به کار گرفت.
وقتی پزشک نتواند تمام سرطان را مهار کند، احتمالا از روش درمان تسکینی استفاده خواهد کرد. درمان تسکینی به مفهوم تسکین علائم سرطان همچون درد و مشکلات بلع است، اما به خاطر داشته باشید با این روش نمیتوان سرطان را بکل درمان کرد.
قبل از انجام جراحی چه اقداماتی لازم است؟
عمل جراحی سرطان مری کمی با دشوار صورت میگیرد و بهبودی کامل نیازمند تلاش بسیار است. لازم است بیمار پیش از جراحی از لحاظ سلامتی مشکلی نداشته باشد. احتمالا برخی آزمایشات جهت بررسی سلامت کلی بیمار تجویز خواهد شد.
- پزشک برای اطلاع از وضعیت سلامت کلی بیمار به بررسی سوابق بیماری و معاینات بدنی خواهد پرداخت. پزشک اطلاعاتی درخصوص سوابق قبلی جراحی معده و روده بیمار بدست خواهد آورد. اگر لازم به خارج کردن مری باشد، توجه داشته باشید جراحی قبلی شکم میتواند بر نحوه بازسازی و بهبودی مجرای معده و روده تاثیر بگذارد. در برخی مواقع به آزمایشات خونی مانند شمارش کامل گلبولهای خون، تست شیمی خون، بررسی فاکتور انعقاد خون و تستهای عملکرد کبد نیاز است.
- تستهای عملکرد ریه و قلب نیز برای اطمینان از سطح سلامتی بیمار جهت جراحی انجام میگیرد. ترک سیگار پیش از عمل جراحی بسیار حائز اهمیت است. شاید پزشک برخی تکنیکهای تمرینی خاص تنفس و سرفه کردن را به منظور کمک به پاکسازی ریه به بیمار آموزش دهد.
- تست تغذیهای هم جهت بررسی وزن و میزان مصرف موادغذایی تجویز خواهد شد. احتمالا پیش از تایید شدن سرطان مری، بیمار با مشکلاتی همچون بلعیدن غذا، سوء تغذیه و کاهش وزن دچار است. پیش از انجام جراحی، به منظور افزایش وزن و بهبود سطح تغذیه و سلامت بیمار شاید لازم باشد به مدت چند روز و از طریق لوله موادغذایی و مکملهای موردنیاز به بدن بیمار تزریق گردد. درصورتی هم که سوء تغذیه باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بیمار شده باشد، شاید برای جلوگیری یا درمان عفونتها احتیاج به مصرف برخی آنتیبیوتیکها باشد.
جراحی سرطان مری
جراحی سرطان مری به چندین فاکتور مهم بستگی دارد، ازجمله:
- اینکه سرطان از نوع آدنوکارسینوم است یا کارسینوم سلول سنگفرشی (بعضی مواقع کارسینوم سلول سنگفرشی را تنها میتوان با شیمی درمانی و پرتودرمانی معالجه کرد)
- اندازه تومور
- سرطان تا چه عمقی از دیواره مری گسترش یافته است
- آیا سرطان به گرههای لنفی یا سایر اندامها گسترش یافته است یا خیر
- سلامت کلی بیمار
در اکثر موارد، جراحی به عنوان اولین گزینه درمانی به بیمار توصیه نمیشود، زیرا معمولا سرطان مری وقتی قابل تشخیص است که به مرحله پیشرفته رسیده باشد. ابتدا از روشهای شیمی درمانی و پرتودرمانی برای کوچک کردن تومور استفاده میشود تا راحتتر بتوان تومور را از بدن خارج کرد.
مریبرداری
مری برداری یا ازوفاژکتومی به جراحی خارج کردن مقداری یا بخش زیادی از مری گفته میشود. اغلب اوقات بخش کوچکی از معده نیز نمونه برداری میشود. سپس بخش فوقانی مری به قسمت باقیمانده معده وصل میگردد. بخشی از معده به سمت سینه یا گردن کشیده میشود تا مری جدید را تشکیل دهد. اینکه چه میزان از مری برداشته شود به مرحله پیشرفت تومور و محل آن بستگی دارد:
- اگر سرطان در قسمت تحتانی مری (نزدیک معده) یا در محل تلاقی معده و مری قرار داشته باشد، بخشی از معده، قسمتی از مری حاوی سرطان، و حدودا 7.6 تا 10 سانتیمتر از مری سالم را از بدن بیمار خارج خواهند کرد. سپس معده را بخش باقیمانده مری هم از قسمت بالای سینه و هم از ناحیه گردن وصل خواهد کرد.
- درصورتی که تومور در بخش بالایی یا میانی مری قرار داشته باشد، لازم است بافت برداری از مری به اندازهای صورت گیرد که بافت کافی در بخش بالایی مری باقی بماند. سپس معده بیمار به سمت بالا کشیده خواهد شد و به مری در ناحیه گردن وصل میگردد. اگر به هر دلیلی امکان بالا کشیدن معده و وصل کردن آن به بخش باقیمانده مری میسر نباشد، ممکن است جراح بخشی از روده را بریده و از آن به عنوان پلی برای رفع شکاف بین معده و مری استفاده کند. در زمان بریدن بافت روده بایستی این کار بدون صدمه زدن به عروق خونی این اندام صورت گیرد. اگر عروق آسیب ببینند، احتمال نرسیدن خون کافی به ناحیه موردنظر و بافت مردگی وجود دارد.
تکنیکهای ازوفاژکتومی
ازوفاژکتومی باز
در حالت استاندارد ازوفاژکتومی باز، جراح یک یا چند شکاف بزرگ در ناحیه گردن، سینه یا شکم بیمار ایجاد خواهد کرد. شیوههای گوناگون بسیاری برای خارج کردن بخشی از مری به کار گرفته میشود.
- در مورد مری برداری ترانس توراسیک، جراح مری را با ایجاد تعدادی شکاف در شکم و سینه از بدن بیمار خارج خواهد کرد.
- اگر برشهای اصلی در ناحیه شکم و گردن ایجاد شده باشند آنوقت جراحی را ازوفاژکتومی ترانس هیاتال میخوانند.
- برخی درمانها با ایجاد برش در ناحیه گردن، سینه و شکم بیمار انجام میشوند.
لازم صحبتهای مفصلی بین بیمار و جراح درباره برنامه جراحی و سطح توقعات بیمار صورت پذیرد.
ازوفاژکتومی کمتر تهاجمی
اگر سرطانها در مراحل اولیه پیشرفت باشند، میتوان به جای برشهای بزرگ با ایجاد تعدادی شکاف کوچک مری را از بدن بیمار درآورد. جراح برای مشاهده همه رویدادها طی جراحی، لوله آندوسکوپی مجهز به دوربین ریز در نوک آن را از مسیر یکی از شکافها وارد بدن بیمار میکند. سپس سایر ابزارهای جراحی از طریق سایر شکافها به داخل بدن فرو برده میشوند. برای اینکه جراحی با موفقیت همراه باشد، لازم است جراح در زمینه خارج کردن مری با این تکنیک از تجارب کافی برخوردار باشد. ازآنجاکه در این روش شکافهای کوچکتری ایجاد میگردد، مری برداری خطر کمتری را متوجه بیمار میکند و بیمار میتواند زودتر از بیمارستان مرخص شود و روند بهبودی هم سریعتر پیش خواهد رفت.
برش و برداشت مخاط با آندوسکوپ
در مواقعی که سرطان مری در مراحل اولیه پیشرفت باشد، جراحان یک جراحی کمتر تهاجمی موسوم به برش و برداشت مخاط با آندوسکوپ را پیاده سازی میکنند. در برخی موارد، این جراحی را میتوان طی فرآیند تشخیص سرطان نیز اجرا کرد. طی این جراحی لوله باریکی (آندوسکوپ) به گلوی بیمار فرو برده میشود. این لوله خود به برخی ابزارهای جراحی جهت خارج کردن تومور مجهز شده است.
مراقبتها و تغذیه بعد از جراحی
بطور میانگین مدت زمان بستری شدن در بیمارستان برای بیماری که جراحی سرطان مری انجام داده است، بین 9 تا 14 روز است. وقتی بیمار به هوش میآید با یک لوله در بینی خود موسوم به لوله بینی-شکمی مواجه خواهد شد. پزشکان از این لوله برای تخلیه یا مکش مایعات و همچنین تزریق دارو به بدن بیمار کمک میگیرند. ممکن است لولهای هم در داخل سینه بیمار وارد شده باشد. از این لوله برای خارج کردن مایعات از فضای پلورال (فضایی بین ششها و شش شامه) و محل جراحی استفاده میشود.
معمولا لوله دیگری به نام لوله ژژنوستومی که نقش تغذیهکننده دارد به بدن بیمار وصل است. با این لوله میتوان به مدت 5 تا 7 روز بعد از جراحی بیمار را تغذیه کرد، زیر امکان بلعیدن خوراک یا نوشیدنی تا چند ماه برای بیمار میسر نمیباشد. پیش از اینکه بیمار شروع به خوردن و آشامیدن کند، پزشک به منظور اطمینان از درمان قطعی مجرای معده و روده بیمار برخی آزمایشات بلع و رادیوگرافی را تجویز خواهد کرد. در ابتدای امر فقط نوشیدن چند جرعه مایعات مجاز خواهد بود. رفتهرفته بیمار میتوان روند نرمال خوردن و آشامیدن را از سر بگیرد.
خوردن و آشامیدن بلافاصله بعد از جراحی امکانپذیر نیست. در این مواقع مایعات از طریق سرم به بدن بیمار تغذیه خواهند شد. هر زمان که شرایط فراهم شد بیمار بایستی آب و مایعات را مزه مزه کرده و بنوشد. معمولا این شرایط ظرف 24 تا 48 ساعت بعد از جراحی فراهم میگردد.
با کمی صبر و تحمل شرایط برای از سرگیری روند طبیعی خوردن و آشامیدن آغاز میشود. برخی بیماران ظرف یک هفته توانایی خوردن موادغذایی به میزان کم را بدست میآورند.
حتی بعد از ترک بیمارستان میتوانید از یک متخصص تغذیه در خصوص مشاوره و همچنین هر گونه تغییر در رژیم غذایی کمک بگیرید.
عوارض جراحی
مثل تمام جراحیها، جراحی مری هم با برخی خطرات همراه است.
- ریسکهای کوتاه مدت عبارتند از واکنش نشان دادن به داروی بیهوشی، خونریزی زیاد، لخته بستن خون در ششها یا جاهای دیگر، و بروز عفونت.
- عوارض ریه شایع هستند.
- ممکن است بعد از جراحی تغییراتی در تارهای صوتی بیماران مشاهده شود.
- امکان دارد در محل اتصال معده (یا روده) به مری نشتی صورت گیرد که در این صورت درمان نیازمند انجام جراحی دیگری است.
- ممکن است مشکل تنگی مجرا در محل اتصال مری به معده از طریق جراحی بروز کند، و این عارضه میتواند مشکلات بلع را برای برخی بیماران بوجود آورد.
- ممکن است بعد از عمل جراحی معده خیلی سریع خالی شود، زیرا برخی عصبهای مسئول کنترل انقباضهای معده دچار آسیب شدهاند.
هزینه جراحی سرطان مری چقدر است؟
هزینه عمل سرطان مری برای هر بیمار متفاوت است و بستگی به فاکتورهای زیادی دارد. شدت و گستردگی بیماری، نوع عمل، آزمایشها و مراقبتهای قبل و بعد از عمل، تجربه و تبحر پزشک، هزینههای بیمارستان و پزشک از عوامل مهم در تعیین قیمت نهایی عمل جراحی هستند.
چگونه از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم؟
افراد میتوانند با اتخاذ برخی اقدامات ریسک ابتلا به سرطان مری را به حداقل برسانند. برای مثال:
- ترک دخانیات. اگر سیگار میکشید، در خصوص پیشنهاد برخی راهکارهای مناسب ترک اعتیاد با پزشک مشورت کنید. برخی داروها و جلسات مشاوره جهت کمک به ترک اعتیاد بیماران در دسترس قرار دارند. اگر دخانیات مصرف نمیکنید، همین رویه را تا آخر عمر ادامه دهید.
- بیشتر میوه و سبزیجات مصرف کنید. انواع میوه و سبزیجات رنگارنگ را به رژیم غذاییتان بیفزایید.
- وزن خود را متعادل نگه دارید. اگر دچار اضافه وزن و چاقی هستید، از پزشک درباره پیشنهاد راهکارهایی جهت کمک به کاهش وزن کمک بگیرید. تمرکز خود را روی کاهش وزن آهسته و مداوم 500 تا 900 گرم در هفته حفظ کنید.